طریقت بدویهبَدَویه، یکی از طریقه های پرطرفدار صوفیه در مصر که در قرن ۷ق /۱۳م توسط احمد بدوی (ه م) شکل گرفت و به طریقه احمدیه و سطوحیه نیز معروف است. فهرست مندرجات۲ - عبدالعال نخستین جانشین بدوی ۲.۱ - طریقه بدوی در خانگاه ها ۳ - رنگ سرخ شعار بدویان ۴ - اعتراض علما به محرمات در آیین بدوی ۴.۱ - ریشه مولودی خاص بدویان ۴.۲ - منشا مولودی کوچک ۴.۳ - مراسم عمامه پیچی ۴.۴ - جنبه های دیگر مولودی ها ۵ - تقسیم بدویان به شاخه های فراوان ۶ - فهرست منابع ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - رشد طریقه بدویه در مصرهر چند از مراحل نخستین شکل گیری طریقه بدویه در زمان حیات احمد بدوی (۵۹۶ - ۶۷۵ق /۱۲۰۰-۱۲۷۶م) اطلاع چندانی در دست نیست، اما روشن است که این طریقه در زمان خلفای او رشد و گسترش فزاینده ای یافت و آیین های مولودی که بر مزار او در طنطای مصر برگزار می‌شد، نظم و ترتیب خاصی به خود گرفت. [۱]
عدوی احمد زکی، مقدمه و حاشیه بر النجوم ابن تغری بردی، ج۷، ص۲۵۳.
[۲]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، قاهره، ۱۳۷۴ق.
همین امر و نیز این‌که خلفای بدوی بیش از همه در مصر فعالیت داشتند، موجب آن شد که مرکزیت این طریقه در مصر باقی بماند. [۳]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۴۰-۲۴۴، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
۲ - عبدالعال نخستین جانشین بدوینخستین خلیفه احمد بدوی، سید احمد عبدالعال بود که ظاهراً از کودکی نزد وی پرورش یافته بود. [۴]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴- ۱۸۵، قاهره، ۱۳۷۴ق.
[۵]
شبلنجی مؤمن، نورالابصار، ج۱، ص۲۶۲-۲۶۳، بیروت، دارالفکر.
عبدالعال بر آرامگاه پیر و مرشد خود زاویه ای بنا کرد که در آن به زندگی درویشان و ارشاد مریدان و کمک به زائران رسیدگی می‌شد. [۶]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵، قاهره، ۱۳۷۴ق.
وی پس از آن پیروان این طریقه را در ۴ خانقاه که هر یک دارای سرپرستی بود، جای داد. ۲.۱ - طریقه بدوی در خانگاه ها۱. کنّاسیه، که شیخ این خانقاه محمد سطوحی کناسی بود و پیروان وی همه ساله در روز ولادت احمد بدوی مزار وی را جارو می‌زدند. ۲. منایفه، به سرپرستی شیخ رمضان اشعث سطوحی که صاحب کراماتی نیز بود. ۳. سلامیه و مرازقه، که سرپرستی این دو خانقاه را عمر شناوی اشعث به عهده داشت و به همین سبب، برخی این دو خانقاه را یکی شمرده اند. ۴. انبابیه، که احتمالاً شیخ یوسف انبابی سطوحی، از یاران نزدیک احمد بدوی شیخ آن بوده است. [۷]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵، قاهره، ۱۳۷۴ق.
[۸]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۷، قاهره، ۱۳۷۴ق.
[۹]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۸، قاهره، ۱۳۷۴ق.
۳ - رنگ سرخ شعار بدویانپیروان طریقه بدویه برای رسیدن به درجات کمال باید متصف به صفات علم ، حلم ، بخشش ، شفقت، صبر و تقوا می‌بودند. [۱۰]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۰۴، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
آنان پس از عبدالعال - که لباس سرخ می‌پوشید - رنگ سرخ را شعار خود قرار دادند. [۱۱]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۸، قاهره، ۱۳۷۴ق.
[۱۲]
شبلنجی مؤمن، نورالابصار، ج۱، ص۲۶۳، بیروت، دارالفکر.
چنانکه شعرانی در طبقات خود آورده است، [۱۳]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷، قاهره، ۱۳۷۴ق.
۴ - اعتراض علما به محرمات در آیین بدویدر هنگام حیات او آیین مولودی احمد بدوی یک بار در سال و به گستردگی برگزار می‌شد و گروه بی شماری از نقاط مختلف مصر و کشورهای اطراف بر مزار او گرد می‌آمدند. این مراسم و برخی اعمال آن گاه نیز به سبب عدم رعایت موازین شریعت و وقوع برخی محرمات مورد اعتراض علما قرار می‌گرفت. [۱۴]
نبهانی یوسف، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۳۱۱-۳۱۲، قاهره، ۱۳۲۹ق.
۴.۱ - ریشه مولودی خاص بدویاندر حال حاضر هر سال ، ۳ مولودی بزرگ، میانه و کوچک را که همواره با جشن‌ها و آیین های خاصی همراه است، برای احمد بدوی در شهر طنطا، محل مزار او بر پا می‌کنند. تاریخ برپایی این مولودی‌ها به زمان احمد بدوی که در روز ولادت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مراسم خاصی را برپا می‌داشت و نیز سید عبدالعال باز می‌گردد. پس از درگذشت احمد بدوی جماعت کثیری برای تسلیت گویی نزد عبدالعال رفتند و برای انجام دادن این مراسم - به علت کوچکی شهر طنطا - در اطراف شهر گرد آمدند. در همان هنگام به عبدالعال تأکید کردند که این آیین رسم همیشگی آنها باشد. از آن پس هر ساله مراسمی را در همان تاریخ به عنوان مولودی بزرگ برگذار می‌کنند. [۱۵]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۵۸-۲۶۰، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
۴.۲ - منشا مولودی کوچکمنشأ مولودی کوچک نیز به شیخ شرنبلابی - که از مشایخ فرقه احمدیه بود - بازمی گردد. ظاهراً یک بار وی با مریدانش، چندی پس از مراسم مولودی بزرگ به زیارت آرامگاه شیخ آمد و مراسم ذکر و عبادت را به مدت چند شب در آن‌جا برپا داشت. این خود تبدیل به رسم و آیینی شد که هر ساله بر مزار احمد بدوی برگزار می‌گردد. [۱۶]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۶۰، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
۴.۳ - مراسم عمامه پیچیسومین مولودی که به رجبی و عمامه پیچی نیز شهرت دارد، منسوب به شیخ رجبی است که او نیز از مشایخ این طریقه بوده است. وی برای تجدید پیچیدن عمامه شیخ - که به رسم یادگار بر مزار وی گذاشته شده بود - مراسمی را برپا داشت و این آیین تبدیل به مولودی هر ساله شد. [۱۷]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۶۰، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
عمامه احمد بدوی هر ساله در این مراسم توسط یکی از مشایخ این طریقه بر سر بسته می‌شد. [۱۸]
شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵، قاهره، ۱۳۷۴ق.
[۱۹]
شبلنجی مؤمن، نورالابصار، ج۱، ص۲۶۳، بیروت، دارالفکر.
۴.۴ - جنبه های دیگر مولودی هامولودیها علاوه بر جنبه مذهبی، جنبه اقتصادی ، اجتماعی و تفریحی نیز داشت و امروزه هم از اینگونه تفریحات در این مراسم به چشم می‌خورد. [۲۰]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۲۵۶-۲۶۱، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
۵ - تقسیم بدویان به شاخه های فراواندر حال حاضر طریقه بدویه به ۱۶ شاخه یا بیت تقسیم می‌شود که این هاست. شناویه، سلامیه، حلبیه، مرازقه، کناسیه، حمودیه، زاهدیه، عشیبیه، تسفیانیه، عربیه، سطوحیه، بنداریه، مسلمیه، منایفه، انبابیه و بیومیه. [۲۱]
عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، ج۱، ص۱۸۹، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م.
[۲۲]
طویل توفیق، التصوف فی مصر، ج۱، ص۷۷، قاهره، ۱۹۸۸م.
۶ - فهرست منابع(۱) شبلنجی مؤمن، نورالابصار، بیروت، دارالفکر. (۲) شعرانی عبدالوهاب، الطبقات الکبری، قاهره، ۱۳۷۴ق. (۳) طویل توفیق، التصوف فی مصر، قاهره، ۱۹۸۸م. (۴) عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م. (۵) عدوی احمد زکی، مقدمه و حاشیه بر النجوم ابن تغری بردی. (۶) نبهانی یوسف، جامع کرامات الاولیاء، قاهره، ۱۳۲۹ق. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «بدویه»ج۱۱، ص۴۶۵۱. |